نقش مساجد در پیروزی انقلاب اسلامی ایران

پیشگفتار
مساجد، مهم‌ترین بنیان سیاسی و اجتماعی دولت ها اسلامی در زمان قرن ها متمادی مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد بوده و نقشی محوری و بی بدیل در ادارۀ جامعه و تحولات آن انجام نموده است. برای سال های دراز، او‌لین مبادرت والی هر شهر و خلیفۀ مسلمین به طرز اولین، تلاوت خطبه ای در مسجد مهم آدرس مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد شهر بوده میباشد. کل نمازهای آدینه و گاهی تک تک نمازهای مسجد اساسی شهر به امامت والی و خلیفه برگزار میشد و بیشتر رابطه عموم با والی از همین طرز جاری ساختن می گرفت. اکثری از مبادرت های حکومتی مانند قضاوت، گردآوری سپاه، بسیج عموم برای عمل های مشترک و... در مساجد اجرا می گرفت و حتی در طول فرستاده اکرم(ص) چادرهایی برای معالجه مجروحان جنگی در ایوان مسجد مدینه برپا گردیده بود. این همگی نشانۀ مداقه رزرو مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد و از آن اساسی خیس، گنجایش این بنیان برای اجرای نقش های متفاوت با اعتنا به نیاز جامعه و موقعیت هنگامی و مکانی میباشد. از این رو رسیدگی تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه ها اسلامی حتی‌د‌ر زمانۀ ما، فارغ از دقت به نقش مسجد و خصوصیت های آن، ناقص خواهد بود. این اصلی درباره‌ی تحولاتی همانند انقلاب اسلامی کشور ایران که صبغۀ فقهی آن در دیده ناظران سیاسی مشهود بوده و می باشد، ضروری خیس می کند. یکی خصوصیت های انقلاب کشور ایران که آن را «اسلامی» جلوه اعطا کرد، نقش مساجد میباشد که بوسیله اندیشمندان گزینه دقت قرار گرفته و انگیزۀ نوشتار حاضر را مهیا آورده میباشد.

میشل فوکو مشاهده های خویش را از طهران این سیرتکامل می نویسد:

تک تک روز ملاها در مسجدها با خشم، از فرمان روا، از ایالات متحده و از غرب و ماده پرستی آن سخن زده اند و عموم را به اسم اسلام و قرآن، به نبرد با همۀ رژیم فراخوانده اند. هر وقت که مسجد خرد بوده و برای عموم جا نداشته میباشد بلندگوها را در خیابان نصب کرده اند و این صدا، صدایی به مهابت صدای ساوونارولا در فلورانس، صدای آناباپتیست ها در مونستر یا این که صدای پرسبیترها در زمان کرامول، در همۀ ده یا این که در سراسر محله طنین انداز گردیده‌است... میدانید که‌این روز ها چه عبارتی بیشتراز هر چیز برای اهل ایران ها خنده آور میباشد؟ به نظرشان از هر حرفی ابلهانه خیس، کم آب خیس و غربی خیس میباشد؟ «آیین تریاک عده هاست. » تا همین روزگار رژیم فعلی، ملاها [در روزهای آدینه] تفنگ در چنگ خطبه می خواندند... (فوکو، 1389: 29-28).

فرضیه

چارچوب نظری و طرز
چارچوب نظری نوشته‌ی‌علمی، نظریۀ کارکردگرایی میباشد و نگارندگان دربین عقیده پردازان کارکردگرا، از نظریۀ پارسونز[3] پیرامون کارکردهای چهارگانۀ نهادها در نظام اجتماعی و ایدۀ مرتون[4] درخصوص کارکردهای مخفی و کژکارکردها به کارگیری می نمایند.

طریق این نوشتار مراجعه به کتاب های تاریخی دارای اعتبار، تاریخ شفاهی مبارزان، مرکز ها آرشیو اوراق و مدارک مستند ارثیه از نبرد های انقلاب اسلامی کشور ایران میباشد.